فرانشیز بیمه یکی از مفاهیم کلیدی در صنعت بیمه است که تاثیر مستقیمی بر تعهدات بیمه گر و بیمه گزار دارد. این مفهوم در انواع بیمه ها از جمله بیمه های درمانی، بدنه خودرو و مسئولیت، به کار می رود و نقش مهمی در تعیین سهم هر یک از طرفین در جبران خسارت ها ایفا می کند. در این مقاله به بررسی جامع مفهوم فرانشیز بیمه، انواع آن، نحوه محاسبه و تاثیر آن در بیمه های مختلف می پردازیم.
تعریف فرانشیز بیمه
فرانشیز در بیمه به بخشی از خسارت اطلاق می شود که پرداخت آن بر عهده بیمه گزار است و شرکت بیمه تعهدی نسبت به آن ندارد. به عبارت دیگر فرانشیز مبلغی است که در صورت وقوع خسارت از کل مبلغ خسارت کسر و مابقی توسط بیمه گر پرداخت می شود. این مفهوم در اکثر بیمه نامه ها وجود دارد و به عنوان یکی از ابزار های مدیریت ریسک و کاهش هزینه های بیمه گر مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع فرانشیز بیمه
فرانشیز بیمه به اشکال مختلفی در قرارداد های بیمه تعیین می شود که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
- فرانشیز به صورت درصدی از خسارت
در این نوع فرانشیز، درصد مشخصی از مبلغ خسارت توسط بیمه گزار پرداخت می شود و مابقی توسط بیمه گر تامین می گردد. برای مثال اگر فرانشیز ۱۰٪ تعیین شده باشد و مبلغ خسارت ۱۰ میلیون تومان باشد، بیمه گزار موظف به پرداخت ۱ میلیون تومان و بیمه گر متعهد به پرداخت ۹ میلیون تومان خواهد بود.
- فرانشیز به صورت مبلغ ثابت
در این حالت مبلغ ثابتی به عنوان فرانشیز تعیین می شود که در صورت وقوع خسارت، از مبلغ کل خسارت کسر می گردد. برای مثال اگر فرانشیز ۵۰۰ هزار تومان باشد و خسارت وارده ۵ میلیون تومان پس از کسر فرانشیز، بیمه گر ۴.۵ میلیون تومان را پرداخت خواهد کرد.
- فرانشیز به صورت درصدی از مبلغ بیمه شده
در این نوع، فرانشیز به صورت درصدی از مبلغ کل بیمه شده تعیین می شود. برای مثال اگر مبلغ بیمه شده ۱۰۰ میلیون تومان و فرانشیز ۵٪ باشد، در صورت وقوع خسارت، بیمه گزار باید ۵ میلیون تومان را پرداخت کند و مابقی خسارت توسط بیمه گر جبران می شود.
- فرانشیز با تعیین سقف غرامت
در این حالت، سقف مشخصی برای پرداخت خسارت توسط بیمه گر تعیین می شود و مازاد آن بر عهده بیمه گزار است. برای مثال اگر سقف غرامت ۲۰ میلیون تومان باشد و خسارت وارده ۲۵ میلیون تومان، بیمه گر تا ۲۰ میلیون تومان را پرداخت می کند و ۵ میلیون تومان باقی مانده بر عهده بیمه گزار خواهد بود.
- فرانشیز ترکیبی
در برخی موارد، ترکیبی از انواع فرانشیز های گفته شده در یک بیمه نامه اعمال می شود. برای مثال ممکن است فرانشیز به صورت درصدی از خسارت با حداقل و حداکثر مبلغ مشخص تعیین گردد.
دلایل اعمال فرانشیز در بیمه
اعمال فرانشیز در بیمه دارای مزایا و اهداف متعددی است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش حق بیمه: با تعیین فرانشیز، بخشی از ریسک بر عهده بیمه گزار قرار می گیرد که این امر به کاهش مبلغ حق بیمه منجر می شود.
- جلوگیری از خسارت های جزئی: فرانشیز باعث می شود بیمه گزاران برای خسارت های کوچک و جزئی به شرکت بیمه مراجعه نکنند. این موضوع هزینه های اداری و اجرایی بیمه گر را کاهش می دهد.
- افزایش دقت و احتیاط بیمه گزاران: با وجود فرانشیز، بیمه گزاران در حفظ و نگهداری اموال خود دقت بیشتری می کنند تا از وقوع خسارت و پرداخت فرانشیز جلوگیری به عمل آید.
فرانشیز در بیمه های مختلف
- بیمه درمان تکمیلی
در بیمه های درمان تکمیلی، فرانشیز به عنوان درصدی از هزینه های درمانی تعیین می شود که بیمه گزار موظف است آن را پرداخت کند. این درصد معمولا بین ۱۰٪ تا ۳۰٪ متغیر است و در قرارداد بیمه مشخص می شود. برای مثال اگر هزینه درمانی ۵ میلیون تومان و فرانشیز ۲۰٪ باشد، بیمه گزار باید ۱ میلیون تومان را پرداخت کند و مابقی توسط بیمه گر تامین می شود.
- بیمه بدنه خودرو
در بیمه بدنه خودرو، فرانشیز به عنوان درصدی از خسارت یا مبلغ ثابتی تعیین می شود که در صورت وقوع حادثه، بیمه گزار موظف به پرداخت آن است. میزان فرانشیز در بیمه بدنه با توجه به نوع خسارت و شرایط بیمه نامه متفاوت است. برای مثال در خسارت های جزئی ممکن است فرانشیز ۱۰٪ و در خسارت های کلی ۲۰٪ تعیین شود.
- بیمه مسئولیت
در بیمه های مسئولیت، فرانشیز به عنوان مبلغی ثابت یا درصدی از خسارت تعیین می شود که در صورت خسارت، بیمه گزار باید آن را پرداخت کند. این مبلغ در قرارداد بیمه مشخص می شود و با توجه به نوع بیمه مسئولیت و شرایط قرارداد متفاوت است.
جمع بندی
فرانشیز بیمه یکی از مفاهیم اساسی در صنعت بیمه است که به بخشی از خسارت اشاره دارد که پرداخت آن بر عهده بیمه گزار است و شرکت بیمه نسبت به آن تعهدی ندارد. این مفهوم در انواع بیمه ها از جمله بیمه درمان، بدنه خودرو و بیمه های مسئولیت کاربرد دارد و به اشکال مختلفی مانند درصدی از خسارت، مبلغ ثابت، درصدی از مبلغ بیمه شده و ترکیبی تعیین می شود. فرانشیز به عنوان ابزاری برای مدیریت ریسک، کاهش هزینه های بیمه گر و تشویق بیمه گزاران به دقت و احتیاط بیشتر در استفاده از خدمات بیمه ای عمل می کند. در این نوشته ابتدا درمورد مفهوم فرانشیز بیمه و سپس انواع آن مطالبی ذکر کردیم. در آخر نیز به توضیح درمورد فرانشیز در بیمه های گوناگون پرداختیم.